Liever niet demonstreren op de snelweg (Staat van het Recht III)

Op onze website kunt u in deel I lezen hoe het staat met het vertrouwen in de Nederlandse rechtsstaat en deel II hoe Nederlanders denken over het werk van rechters. Het volledige onderzoeksrapport kunt u hier downloaden.

Deze keer kijken we naar het demonstratierecht. Hoewel Nederlanders het belangrijk vinden dat iedereen kan demonstreren, stellen zij daar ook grenzen aan. Uit eerder onderzoek van I&O Research (i.o.v. Milieudefensie, maart 2023) bleek dat een ruime meerderheid (69%) van de Nederlanders vindt dat iedereen vrij moet zijn om voor of tegen iets te demonstreren. Het onderzoek ‘De Staat van het Recht’, dat I&O Research uitvoerde in opdracht van Trouw, laat zien dat daar voor de Nederlanders vaak wel voorwaarden aan vastzitten.

Helft Nederlanders: ‘er wordt te veel gedemonstreerd’

Iets meer dan de helft van de Nederlanders (52%) vindt dat er tegenwoordig te veel gedemonstreerd wordt. Een kwart vindt van niet, de rest is neutraal.

Rechtse kiezers (met uitzondering van FvD-kiezers uit 2021) vinden dat vaker dan linkse kiezers.

Figuur 1: “Er wordt tegenwoordig te veel gedemonstreerd”, naar stemgedrag bij TK21
Basis: iedereen (n = 1.483); selectie van kiezersgroepen met voldoende waarnemingen (n > 40).

* Uitkomsten voor PvdD (n = 47) en CU (n = 42) zijn indicatief.

Meerderheid wil demonstreren op de snelweg bestraffen

Snelwegblokkades – van zowel boeren als klimaatactivisten – waren de afgelopen tijd een veel geziene vorm van demonstreren. De meeste Nederlanders zien echter het liefst dat hier straf op volgt. Twee op de drie (68%) vinden dat demonstreren op de snelweg bestraft moet worden, 15 procent is het daarmee oneens.

Figuur 2: ‘Wie op de snelweg demonstreert moet bestraft worden’
Basis: iedereen (n = 1.483).

Over de vraag of klimaatactivisten harder aangepast worden dan andere demonstranten – een vaak gehoorde klacht onder milieuactivisten[1] – is Nederland verdeeld. Een kwart (25%) vindt wel dat klimaatactivisten harder worden aangepakt, 37 procent vindt van niet. Daarnaast is er een aanzienlijk deel dat er neutraal tegenover staat (23%) of het niet zegt te weten (15%).

Degenen die vinden dat klimaatactivisten harder worden aangepakt dan protesterende boeren (25%) vroegen we of ze dat een goede of slechte zaak vinden. Circa negen op tien van hen geven aan dat zij dit een slechte zaak vinden (22% van het totaal).

[1] Zie bijvoorbeeld: Worden klimaatdemonstranten harder aangepakt dan boeren? (nos.nl)

‘Demonstreren bij woning van een politicus moet niet kunnen’

Zeven op tien Nederlanders vinden dat het niet mogelijk moet zijn om op de openbare weg voor het huis van een politicus te demonstreren (zie Figuur 3). Zestien procent vindt dat dat wel moet kunnen.

Figuur 3: ‘Het moet mogelijk zijn om op de openbare weg voor het huis van een politicus te demonstreren’
Basis: iedereen (n = 1.483).

Bijna de helft (46%) ziet graag dat er een verbod komt op het verscheuren en verbranden van boeken die voor een bevolkingsgroep religieuze waarde hebben, zoals de bijbel en koran. Het strafbaar stellen van het omkeren van de Nederlandse vlag gaat de meesten echter te ver; ruim de helft (57%) ziet dat niet zitten, één op vijf wel.

Zelf demonstreren verandert de zaak

Circa één op de vijf (19%) Nederlanders heeft zelf wel eens deelgenomen aan een demonstratie. Wie zelf gedemonstreerd heeft, staat ook milder tegenover demonstreren: zij vinden minder vaak dat er te veel gedemonstreerd wordt tegenwoordig (33%) dan degenen die nog nooit demonstreerden (57%). Ook zijn minder vaak voor het bestraffen van demonstreren op de snelweg (52% tegenover 72%) en vinden zij vaker dat er ook voor het huis van een politicus gewoon demonstreert mag worden als dat op de openbare weg gebeurt (24% tegenover 14%).

Onderzoeksverantwoording

De Staat van het Recht gaat over de opvattingen van Nederlanders over de Nederlandse rechtsstaat. Na eerdere edities in 1991, 1998, 2003 en 2008, uitgevoerd door (TNS) NIPO, voerde I&O Research dit onderzoek uit in opdracht van Trouw. Het veldwerk voor dit onderzoek vond plaats van maandag 1 mei tot en met vrijdag 12 mei 2023. In totaal werkten 1.483 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. Zij zijn allen afkomstig uit het I&O Research Panel.

De resultaten van de enquête zijn gewogen op leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, regio en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezing in maart 2021. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard (CBS). Daarmee zijn de uitkomsten van het onderzoek representatief voor de Nederlandse bevolking, wat betreft deze achtergrondkenmerken. Bij onderzoek is er sprake van een betrouwbaarheidsinterval en onnauwkeurigheidsmarges. In dit onderzoek gaan we uit van een betrouwbaarheid van 95 procent. Bij de belangrijkste uitkomsten is er sprake van een marge van plus of min 1 à 2 procent.